Przymorze, Zaspa i Żabianka – dzielnice Gdańska, choć nieco zapomniane to znaczące pod wieloma względami, były tematem współpracy badawczej Obserwatorium ze studentkami i studentami oraz absolwentkami socjologii Uniwersytetu Gdańskiego. Miejsca te są efektem wielkiego powojennego przedsięwzięcia architektoniczno-urbanistycznego. Żabianka z architekturą z wielkiej płyty i nowatorskimi rozwiązaniami urbanistycznymi była przez władze PRL ukazywana jako osiedle nowej Polski. Choć dziś często postrzegane są jako relikt czasów komunizmu, wrażenie robi wielkość dzielnic, stale zwiększająca się liczba mieszkańców i atrakcyjne położenie obok terenów nadmorskich.

Interesowało nas, jak dzisiaj żyje się na Przymorzu, Zaspie i Żabiance. Badanie przeprowadziliśmy wśród mieszkańców i osób związanych z dzielnicami: dorosłych, dzieci i młodzieży gimnazjalnej. Pytaliśmy, jakie miejsca są dla nich ważne, a które mają niewykorzystany potencjał? Jak idea powojennych modernistycznych przedsięwzięć urbanistycznych (w tym samowystarczalność dzielnic) sprawdza się obecnie, i czy zaplecze infrastrukturalne, w postaci m.in. placów zabaw, terenów zielonych, osiedlowych domów kultury, spełnia swoją funkcję?

Dorośli z chęcią wskazywali na miejsca ważne na terenie dzielnic: przestrzenie otwarte, w tym głównie parki, oraz podmioty związane z handlem i usługami oraz edukacją. Mieszkańcy najczęściej twierdzili, że na terenie dzielnic nie ma miejsc „trudnych”, zwracali raczej uwagę na problematyczne aspekty infrastruktury (np. stan techniczny chodników), sferę komunikacji (utrudnienia w komunikacji miejskiej) i tereny niezagospodarowane (np. pas startowy na Zaspie). Miejsca z potencjałem to przede wszystkim miejsca rekreacji i wypoczynku (głównie tereny zielone) oraz instytucje kultury, rozumiane najczęściej jako przestrzeń edukacji i rozrywki. Choć uważa się, że jednym z podstawowych problemów osiedli z wielkiej płyty jest ich monofunkcjonalność (wyłącznie sypialniany charakter) i odseparowanie od miasta, według większości badanych ani jeden, ani drugi problem nie dotyczy omawianych dzielnic, przede wszystkim dzięki dobrej komunikacji z innymi częściami Trójmiasta.

W percepcji najmłodszych badanych najczęściej pojawiającymi się elementami dzielnic były dominujące nad otoczeniem duże budynki, tereny rekreacyjne (w tym place zabaw) i usługi – sklepy, szkoły oraz drogi. Z kolei młodzież gimnazjalna, zapytana o to, czego brakuje im w dzielnicach, wskazała przede wszystkim na brak miejsc, w których mogłaby się spotykać. Wśród pomysłów na zapełnienie tej luki, obok boisk wymieniane były głównie przestrzenie komercyjne: aquaparki, centra handlowe czy kawiarnie.

REKOMENDACJE:

• procesy reurbanizacji (konieczne do rewitalizacji blokowisk) powinny być częścią polityki sektora publicznego, przejawiającą się w inwestycjach państwowych i komunalnych oraz w aktywizacji społeczności lokalnych,
• rozwój oferty lokalnych domów kultury (spółdzielcze domykultury i kluby osiedlowe, a także inne podmioty o podobnym charakterze, międzyinnymi filie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej) i dotarcie z nią do młodzieży i mieszkańców w średnim wieku,
• „poprawa” dzielnic pod względem estetycznym i funkcjonalnym,
• rozwój dzielnic pod kątem miejsc spotkań, np. kawiarni, restauracji,
• wzmacnianie „lokalności” – bogata pod względem społecznym, edukacyjnym, kulturalnym infrastruktura sprzyja tworzeniu lokalnych sieci i angażowaniu nowych podmiotów,
• aktywizacja mieszkańców m.in. poprzez działania dowartościowującemiejsce zamieszkania.

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

lokalność, samowystarczalność, monofunkcjonalność, aktywizacja, utopia modernistyczna

O BADANIU:

rok realizacji: 2016

zasieg: lokalny

metody i techniki badawcze bazujące na założeniach badań w działaniu: desk research, obserwacja uczestnicząca/nieuczestnicząca, indywidualne wywiady pogłębione, zogniskowane wywiady grupowe, mapy miejsc (wywiady kwestionariuszowe wspomagane mapą), konkurs plastyczny „Pokaż mi swoją dzielnicę”, konkurs fotograficzny (fotografie miały posłużyć przestrzennej analizie wizualnej).

Badania realizowane przez studentki i studentów oraz absolwentki socjologii Uniwersytetu Gdańskiego we współpracy z Instytutem Kultury Miejskiej w Gdańsku.