Jakich aktywności kulturalnych poszukują mieszkańcy metropolii? Jaki wpływ na ich praktyki kulturalne miały ograniczenia wynikające z pandemii koronawirusa? Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot wspólnie z metropolitalnymi domami kultury i Obserwatorium Kultury w Gdańsku przeprowadził badanie na ten temat. W internetowej ankiecie mieszkańcy gmin należących do OMGGS odpowiadali na pytania dotyczące ich życia kulturalnego. Badanie było efektem warsztatów online dotyczących badania publiczności instytucji kultury, które przeprowadziliśmy dla OMGGS. Efektem badania są rekomendacje dla organizatorów działań kulturalnych, które opracowaliśmy podczas wspólnych warsztatów z przedstawicielami metropolitalnych domów kultury. 

Wyniki badania ukazują nie tylko preferencje, ale też dostępność oferty kulturalnej w różnych ośrodkach. Trójmiasto stanowi centrum kulturalne dla regionu – prawie połowa badanych mieszkających w innych miejscach często odwiedza trzon metropolii uczestnicząc w działaniach kulturalnych, które nie są dostępne w mniejszych miejscowościach.  

Niezależnie od tego, gdzie mieszkają, badani najchętniej wybierają koncerty, filmy w kinie czy lokalne pikniki i festyny, na które bardzo często zabierają swoje dzieci. Są jednak takie aktywności kulturalne, które częściej przyciągają konkretne grupy. Na wsiach w czasie wolnym badani rozwijają swoje ogrodnicze pasje, szczególnie lubią to osoby starsze. Młodzi ludzie kulturalny czas poświęcają głównie muzyce. Wystawy w galeriach sztuki są charakterystyczne dla dużych miast – w małych miejscowościach często brakuje takich instytucji. Z kolei w małych i średnich miastach dużą popularnością cieszą się gościnne występy kabaretowe, choć warto zaznaczyć, że nie mają zbyt dużej konkurencji w postaci innych spektakli czy koncertów, które odbywają się głównie w większych ośrodkach. Kultura, choć łączy, tworzy także pewne nisze, które lokalne domy kultury mogą eksplorować.  

Wydarzenia kulturalne badani traktują przede wszystkim jako ciekawy sposób wykorzystania czasu wolnego. Niezależnie od miejsca zamieszkania, do uczestnictwa motywują ich głównie własne zainteresowania. Dodatkowo, podczas kiedy w dużych miastach do pojawienia się na wydarzeniu mobilizują nazwiska konkretnych autorów i wykonawców, na wsiach i w małych miastach rolę taką pełni towarzystwo rodziny i znajomych. Co ciekawe mieszkańcy wsi najrzadziej wskazują na lojalność i pozytywne doświadczenia związane z konkretną instytucją. Może to wynikać z braku relacji: instytucje oddalone są od ich miejsca zamieszkania. Najpopularniejszym źródłem informacji o wydarzeniach kulturalnych są media społecznościowe, jednak odbiorcy wykorzystują je w zróżnicowany sposób w zależności od wieku. 

W badaniu pytaliśmy także o wpływ pandemii koronawirusa na życie codzienne i o uczestnictwo w kulturze online. Tu odpowiedzi były bardzo różne i zależały od sytuacji zawodowej i wykształcenia. Zmiany w zakresie ilości czasu wolnego sygnalizowali głównie mieszkańcy miast, na wsi pod tym względem niewiele się zmieniło. Podczas pandemii 67% badanych korzystało z oferty kulturalnej online – w porównaniu z 24%, którzy korzystali z takiej oferty jeszcze przed zamknięciem instytucji kultury. W Internecie badani najczęściej oglądali spektakle teatralne. Pozostałe aktywności różnicowały się ze względu na wiek, np. wraz z wiekiem wzrastał wybór lokalnej oferty kulturalnej online, spadało za to korzystanie z portali streamingowych. Za największe zalety kultury online badani uznali możliwość wyboru miejsca i czasu uczestnictwa, a także bezpłatną i szeroką, ponadlokalną ofertę. Mieszkańcy wsi częściej podkreślali możliwość korzystania z kultury bez konieczności wychodzenia z domu, co niweluje niedogodności związane z wykluczeniem komunikacyjnym. Jednak badani traktowali całą sytuację jako tymczasową: zdecydowanie brakowało im możliwości bezpośredniego kontaktu ze sztuką i kulturą, przeszkadzały techniczne usterki. Choć 61% z nich zadeklarowało, że zamierza kontynuować korzystanie z oferty kulturalnej online, tylko 5% zdecydowanie woli ten typ wydarzeń.  

REKOMENDACJE (przygotowane wraz z przedstawicielami domów kultury w lipcu 2020): 

• przenoszenie wydarzeń w przestrzeń otwartą – skutkuje to nie tylko zwiększonym bezpieczeństwem, ale też możliwością dotarcia do nowych odbiorców,  
• docieranie z komunikatami do lokalnych społeczności – poprzez korzystanie z lokalnych 
  i tematycznych grup na facebook’u, kontakt z lokalnymi „influencerami” oraz traktowanie uczestników wydarzeń jako „ambasadorów”, którzy mogą zaangażować w uczestnictwo kolejne osoby,  
• przygotowanie części programu instytucji w dostępie internetowym – z myślą o osobach 
  z utrudnionym dostępem do kultury lub tych „zabieganych”, 
• organizowanie wspólnych wyjazdów na wydarzenia kulturalne do Trójmiasta oraz organizacja wspólnych projektów – dostępnych lokalnie – z instytucjami trójmiejskimi, 
• organizacja wspólnych zajęć dla dzieci i rodziców bez wcześniejszych zapisów, z możliwością podjęcia spontanicznej decyzji o uczestnictwie – ułatwi to rodzicom zagospodarowanie czasu wolnego z dziećmi, 
• popularyzacja kultury jako sposobu na redukcję stresu,  
• zachęcanie publiczności do przyjęcia roli współorganizatora wydarzenia, np. poprzez przyniesienia koców na pokazy filmowe czy upieczenie ciasta na warsztaty – może to pomóc we wzmocnieniu relacji z odbiorcą.  

O BADANIU: 

rok realizacji: 2020 

zasięg: lokalny – gminy należące do stowarzyszenia Obszar Metropolitalny Gdańsk Gdynia Sopot 

metody: ankieta internetowa n=867 

Instytucje, które wzięły udział w projekcie:  

Wejherowskie Centrum Kultury, Żuławski Ośrodek Kultury w Nowym Dworze Gdańskim, Gdański Archipelag Kultury, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Centrum Kultury i Biblioteka Gminy Pruszcz Gdański, GOK w Stegnie, GOK w Luzinie, GOK w Lini, GOK w Gniewinie, Centrum Kultury i Sztuki w Tczewie, Dom Kultury w Subkowach, GCKSiR w Szemudzie, Kossakowskie Centrum Kultury, GOK w Gniewie, GOK w Przywidzu, Miejski Dom Kultury w Rumii, Miejski Ośrodek Kultury w Pelplinie, Ośrodek Kultury i Sportu w Żukowie, Fabryka Kultury w Redzie, Miejski Ośrodek Kultury w Pelpinie.