Wyniki badań dostępne w Repozytorium Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku. Do pobrania:
Pandemia COVID-19 jest, nie ma co do tego wątpliwości, dużym wyzwaniem – zarówno dla uczestników życia kulturalnego, jak i jego organizatorów. Nowe modele aktywności, nowe sposoby odbioru treści, nowe strategie angażowania publiczności. Tego wszystkiego doświadczamy dziś ze zdwojoną siłą. Chcieliśmy więc zapytać publiczność o doświadczenia związane z nowymi formami uczestnictwa w kulturze. W ramach badania „Kultura online podczas pandemii” przygotowaliśmy ankietę internetową skierowaną do mieszkańców i mieszkanek Gdańska oraz odbyliśmy 33 rozmowy z osobami, które na co dzień aktywnie angażują się w życie kulturalne.
CZYTASZ STRESZCZENIE, CAŁY ARTYKUŁ TUTAJ
Zwrot ku realiom, które zapośredniczone są przez technologie, jest postrzegany ambiwalentnie. Z jednej strony kultura ucyfrowiona to duże ułatwienie w odbiorze – znacznie prościej jest móc włączyć w domu stream niż przygotować się do wyjścia i dotrzeć do miejsca wydarzenia. Jednocześnie organizatorzy i twórcy kultury tracą kontrolę nad jego kontekstem: to uczestnicy wybierają czas, miejsce i sposób kontaktu. Tradycyjne ramy uczestnictwa są poszerzane o kontekst domowy i jeszcze bardziej indywidualizują wrażenia uczestników.
Badanie pokazało ogromne zróżnicowanie preferencji publiczności w kontekście kultury online. Aktywność ta jest znacznie bardziej nielinearna, nieustrukturyzowana i chaotyczna. Z udziału w takich wydarzeniach łatwo jest zrezygnować czy „odłożyć” je na później. Zalgorytmizowana i zmediatyzowana kultura wymaga też od uczestników nowych umiejętności i poszukiwania własnej drogi wyboru treści kulturalnych.
Odbiorcy mają też niejednoznaczny stosunek do nowych form wydarzeń online. Z jednej strony deklarują, że w większości szukają tych treści, które już znają, a na dodatek podanych w takiej formie, która jest dla nich najbardziej dostępna i umożliwia dzielenie się w łatwy sposób treściami z innymi osobami. Z drugiej strony mamy jednak do czynienia z grupą osób oczekujących nowych formatów, ponieważ te tradycyjne bardzo szybko się wyczerpują i nudzą.
Dla niektórych odbiorców integralną wartością praktyk kulturalnych jest celebracja wyjątkowego czasu przeznaczonego na kulturę. Relacje wpisane w kulturalną partycypację i emocje płynące z aktywności, którą współdzieli się z innymi, są czymś, czego nie sposób odwzorować w Internecie. Dlatego w praktykowanie kultury online wpisane jest doświadczenie pewnego rodzaju braku. Śledzenie treści kulturowych jest często postrzegane jako proces pozbawiony immersji – zanurzenia się, pełnego zaangażowania, stanu, w którym możemy poczuć, że kulturę chłoniemy. Z kolei te praktyki, których doświadczanie online i offline najmniej się różni (np. oglądanie filmu w domu a nie w kinie) są najbardziej akceptowane przez uczestników. Warto jednak zauważyć, że nie dla wszystkich to współuczestnictwo w kulturze czy wspólnotowość są pozytywnym doświadczeniem. Dla introwertyków spokój i kameralność korzystania z poszerzonej oferty kulturalnej we własnym domu to komfort, jakiego do tej pory nie doświadczali.
Publiczność wiąże duże nadzieje z hybrydową realizacją działań kulturalnych. Jednocześnie coraz częściej dostrzega się problem nadmiaru i nadprodukcji treści. Początkowa radość szybko przerodziła się w przesyt i chaos informacyjny. Publiczność zamieniła doświadczenie FOMO (fear of missing out), czyli żalu za tym, co ich omija w bogatej ofercie online, w JOMO (joy of missing out), czyli odczuwanie przyjemności w związku z wyłączeniem się z wielu rodzajów aktywności.
Biorąc to wszystko pod uwagę, zasadnicza trudność, jaka stoi przed wszystkimi podmiotami, które realizują zadania z obszaru kultury, dotyczy umiejętności docierania do zmieniającej się publiczności. Organizatorzy życia kulturalnego muszą przede wszystkim nauczyć się zarządzania energią emocjonalną w warunkach braku bezpośredniego kontaktu. Jedna rekomendacja, jaką instytucjom dają odbiorcy, zdaje się być uniwersalna: zachęta, by organizatorzy życia kulturalnego starali się stawać producentami treści, materiałów, które będzie można odtwarzać online (przy czym nie muszą to być relacje „na żywo” – te oceniane są często jako nieprzemyślane czy nieprofesjonalne).
O BADANIU:
rok realizacji: 2020/2021
zasięg: lokalny – Gdańsk, Trójmiasto
metody: ankieta internetowa, indywidualne wywiady telefoniczne
zespół: dr Natalia Brylowska, Magdalena Pałka, dr Krzysztof Stachura